Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας με πάνω απο 1.000χλμ ακτές. Εκεί άκμασε από το 3000π.Χ. εώς το 1.400π.Χ. ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης, ο Μινωικός.
Η Κρήτη βρίσκεται περίπου 160χλμ νότια της Ελληνικής ηπειρωτικής χώρας, στο Αιγαίο πέλαγος, του οποίου και αποτελεί νότιο φυσικό όριο. Το μήκος του νησιού είναι 260χλμ απο ανατολή σε δύση και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 650.000 περίπου. Η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης είναι το Ηράκλειο.
Το νησί της Κρήτης είναι ορεινό και μια σειρά βουνών το διασχίζει, τα Λευκά Όρη, ο Ψηλορείτης και το όρος Δίκτη. Εκεί οφείλονται και τα εύφορα οροπέδια, οι σπηλιές και τα φαράγγια όπως το διάσημο φαράγγι της Σαμαριάς, το Ίμπρου, το Κουρταλιώτικο, το Φαράγγι των Νεκρών κ.α. Τα νερά της Κρήτης φιλοξενούν μεγάλο αριθμό θαλάσσιων θηλαστικών και οι ακτές του νησιού αποτελούν καταφύγιο της χελώνας Caretta Caretta. Στους ουρανούς της πετούν αρπακτικά πτηνά, όπως οι απειλούμενοι γυπάετοι, οι χρυσάετοι, καθώς και ο μεγαλύτερος αριθμός όρνεων στην Ευρώπη! Στη Κρήτη ομιλείται η Κρητική διάλεκτος η οποία θεωρείται η μακροβιότερη Ελληνική διάλεκτος, ενω υπάρχει μεγάλη παράδοση στη μαντινάδα που είναι ένα δεκαπεντασύλλαβο ποίημα με ομοιοκαταληξία. Η Κρήτη είναι γνωστή επίσης για τη παραδοσιακή μουσική της και τον χορό της με αρκετά είδη να θεωρούνται συνέχεια αρχαίων χορών. Χαρακτηριστική επίσης είναι και η Κρητική φορεσιά που συνήθως φοριέται από τα παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα αλλά και τα παραδοσιακά έθιμα όπως ο Κρητικός γάμος. Στη λογοτεχνία Κρητικοί συγγραφείς έχουν προσφέρει πολλά με γνωστότερους τον Βιτσέντζο Κορνάρο που έγραψε τον Ερωτόκριτο, τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος προτάθηκε 3 φορές για Νόμπελ λογοτεχνίας και τον βραβευμένο με Νόμπελ Οδυσσέα Ελύτη.
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στη Κρήτη αναπτύχθηκε η Κρητική σχολή ζωγραφικής που επηρέασε τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, γνωστό και ως Ελ Γκρέκο. Η οικονομία της Κρήτης βασιζόταν κυρίως στη γεωργία αλλά τη δεκαετία του '70 παρουσιάστηκε μεγάλη αύξηση του τουρισμού. Η Κρήτη άρχισε να εμφανίζει μέσο εισόδημα που αγγίζει το 100% εκείνου της υπόλοιπης χώρας και η ανεργία κυμαίνεται περίπου στο 4%. Το νησί διαθέτει 3 αεροδρόμια, το "Νίκος Καζαντζάκης" στο Ηράκλειο που είναι το 2ο μεγαλύτερο στην Ελλάδα σε κίνηση επιβατών και εμπορευμάτων, το "Δασκαλογιάννης" στα Χανιά και το νέο, μικρότερο αεροδρόμιο στη Σητεία. Τα μεγαλύτερα λιμάνια είναι του Ηρακλείου, των Χανίων, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου, της Σητείας και του Καστελίου Κισσάμου. Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους Ελληνικούς προορισμούς διακοπών. Το 2006 οι πτήσεις στο Ηράκλειο αριθμούσαν το 20% του συνόλου των πτήσεων στην Ελλάδα! και συνολικά περισσότεροι από 2.000.000 τουρίστες την επισκέφθηκαν εκείνο το έτος. Η αύξηση του τουρισμού ήταν στο 53% από το 1986 ως το 1991, ενώ το υπόλοιπο της Ελλάδας παρουσίαζε αύξηση κατα 25%. Η σημερινή τουριστική υποδομή στην Κρήτη εξυπηρετεί μεγάλο εύρος προτιμήσεων.
Η προέλευση της λέξης Κρήτη δεν έχει καθορισθεί με βεβαιότητα. Υπάρχουν διάφορες απόψεις κατά τις οποίες μία από τις Εσπερίδες ονομαζόταν Κρήτη, όπως Κρήτη ονομαζόταν και η σύζυγος του βασιλιά Μίνωα, καθώς και μία από τις νύμφες που παντρεύτηκε ο Δίας Άμμων. Επίσης, ο Κρης, γιος του Δία και της νύμφης Ίδας θεωρείται να έχει δώσει το όνομα του στην Κρήτη, ειδικά αφού το υψηλότερο βουνό του νησιού φέρει το όνομα της μητέρας του. Η Κρήτη, σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα, κατοικείται ήδη από την Παλαιολιθική εποχή, ενώ παρουσιάζει συνεχή ανθρώπινη παρουσία τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια! Εμφανίζει ξεχωριστή θέση στην Ελληνική μυθολογία και πρωταγωνιστεί στον Ελληνικό πολιτισμό από τις απαρχές του.
Ο Δίας, ο πατέρας Θεών και ανθρώπων, κατά την αρχαία Ελληνική μυθολογία, γεννήθηκε στο Δικταίο Άντρο. Αφού απήγαγε την Ευρώπη από τις ακτές της Φοινίκης, στο σημερινό Λίβανο, κατέφυγαν στην Κρήτη, όπου και συνευρέθησαν. Ο μύθος τοποθετεί την πράξη κάτω από τον αειθαλή πλάτανο της Γόρτυνος, αρχαίας πρωτεύουσας του νησιού. Το δένδρο της Γόρτυνος διατηρείται ως τις μέρες μας ως ένας από τους ελάχιστους διασωθέντες αειθαλείς πλατάνους. Η Ευρώπη γέννησε 3 γιους, τους Μίνωα, Ραδάμανθυ και Σαρπηδόνα. Ο βασιλιάς Μίνωας, αφού υπέταξε το νησί, παντρεύτηκε τη μάγισσα Πασιφάη, αδελφή της Καλυψώς και της Κίρκης, Ομηρικών ηρωίδων της Οδύσσειας. Αφιέρωσε ναό στον Ποσειδώνα, θεό της θάλασσας, θυσιάζοντας προς τιμήν του έναν πελώριο λευκό ταύρο. Το ζώο ήταν τόσο όμορφο που εκείνος αποφάσισε να το αντικαταστήσει και να θυσιάσει έναν υποδεέστερο ταύρο στην θέση του. Το μένος του Ποσειδώνα για την ιερόσυλη απόφαση του Μίνωα τον οδήγησε στο να καταραστεί την Πασιφάη να ερωτευθεί σφοδρά τον ταύρο. Εκείνη για να ικανοποιήσει τον πόθο της κρύφθηκε μέσα στο ξύλινο ειδώλιο αγελάδας, που κατασκεύασε ο αρχιτέκτονας Δαίδαλος και συνευρέθηκε με το ζώο. Ο καρπός της πράξης, μισός άνθρωπος και μισός ταύρος, ήταν το μυθικό τέρας Μινώταυρος, το οποίο αμέσως μετά τη γέννησή του φυλακίσθηκε στον Λαβύρινθο, που κατασκεύασε ο Δαίδαλος. Η πόλη της Αθήνας υποχρεώθηκε θεσμικά να στέλνει κάθε χρόνο 10 νέους και 10 νέες για να τρέφεται ο Μινώταυρος ο οποίος αργότερα εξολοθρεύτηκε από τον Αθηναίο Θησέα, απαλλάσσοντας την Αθήνα από το βάρβαρο θεσμό.
Με την ανοικοδόμηση των ανακτόρων αρχίζει η Νεοανακτορική εποχή που θεωρείται ως η περίοδος της ακμής του Μινωϊκού πολιτισμού, κέντρο του οποίου ήταν η Κνωσσός, 10 χλμ νότια του Ηρακλείου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της συγκεκριμένης εποχής μας φανερώνουν πολλές πτυχές της οργάνωσης, της οικονομίας και της καθημερινότητας του νησιού. Κύρια ενασχόληση των κατοίκων αποτελούσε πρωτίστως η ναυτιλία και το εμπόριο, ενώ σε δεύτερη μοίρα πλέον είχαν περάσει η γεωργία και η κτηνοτροφία. Παλαιότερα πιστευόταν πως ο Μινωικός πολιτισμός έφτασε απρόοπτα στο τέλος του με την τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνης), αλλα η υπόθεση αυτή δεν είναι πια αποδεκτή σήμερα. Οι Αχαιοί καταλαμβάνουν την Κνωσό και ο ισχυρός σεισμός του 1380π.Χ. εξαφανίζει, μαζί με το ανάκτορο της Κνωσού, τα τελευταία δείγματα Μινωικού πολιτισμού. Κατά το 1200π.Χ. οι πηγές αναφέρουν ότι η Κρήτη διέθετε ισχυρό στρατό και συμμετέχει στον Τρωικό Πόλεμο, με αρχηγό το βασιλιά Ιδομενέα, εγγονό του βασιλιά Μίνωα. Τον 10ο π.Χ. αιώνα στην Κρήτη καταφθάνουν οι Δωριείς και εγκαθίστανται στο νησί.
Καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής περιόδου και ενώ στην ηπειρωτική Ελλάδα οι πόλεις εμπλέκονται σε αλλεπάλληλους πολέμους, οι πόλεις της Κρήτης θα παραμείνουν αμέτοχες, ακόμα και στις δυο μεγάλες συρράξεις της εποχής, τους Περσικούς Πολέμους και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Κατά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρξε έντονο φιλομακεδονικό ρεύμα στην Κρήτη. Το 216 π.Χ. οι Κρήτες ανακηρύσσουν το Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε' προστάτη του νησιού. Σε μια προσπάθεια καταπολέμησης του φιλομακεδονικού ρεύματος της Κρήτης, η Σπάρτη έστειλε κατά του νησιού το ναύαρχο Αμφοτερό, ενώ αργότερα την Κρήτη μαστίζει ο Κρητικός Πόλεμος, ο οποίος έληξε με ήττα των φιλομακεδονικών πόλεων της Ιεράπυτνας και της Ολούντας από την Κνωσό που συμμάχησε με τη Ρόδο και τη Ρώμη. Έτσι η Κρήτη το 67π.Χ. κατελήφθη από τους Ρωμαίους και ξεκινά μια μακρά περίοδος ειρήνης. Η παρουσία των Ρωμαίων δεν επηρέασε ουσιαστικά την καθημερινότητα των κατοίκων, οι οποίοι διατήρησαν τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα τους. Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν σημαντικά δημόσια έργα, λείψανα των οποίων διασώζονται μέχρι σήμερα.
Το 58 μ.Χ. η Κρήτη έρχεται σε επαφή με τον Χριστιανισμό. Με τη διάσπαση του Ρωμαiκου Κράτους η Κρήτη περνά στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Κατά τον 5ο αιώνα αφού εξαπλώθηκε ο Χριστιανισμός, η επισκοπή της Κρήτης υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης και χτίζονται οι πρώτες μεγάλες εκκλησίες, με κυριότερη τη βασιλική του Αγίου Τίτου, που σώζεται μέχρι σήμερα στη Γόρτυνα. Η Κρήτη εξακολουθεί να αποτελεί τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι το 823 όπου οι Σαρακηνοί της Ισπανίας έκαναν επιδρομή λεηλατώντας το νησί. Το επόμενο έτος, οι Άραβες κατακτούν το νησί και ως νέα πρωτεύουσα ορίζουν το νεόκτιστο Χάνδακα. Την κατάληψη της Κρήτης ακολούθησε η άγρια καταδίωξη του χριστιανικού πληθυσμού. Αρκετοί ντόπιοι σφαγιάστηκαν και άλλοι θανατώθηκαν αρνούμενοι να εξισλαμιστούν. Οι Βυζαντινοί επιχείρησαν επανειλημμένα να ανακτήσουν το νησί και το 960μ.Χ. ο Νικηφόρος Φωκάς εξεστράτευσε κατά της Κρήτης ελευθερώνοντας το νησί, αφού κατάφερε να αλώσει τον Χάνδακα (Ηράκλειο), στον οποίο είχαν κλειστεί οι Άραβες. Περίπου 200.000 Άραβες υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν κατά την άλωση του Χάνδακα, ενώ άλλοι τόσοι αιχμαλωτίστηκαν.
Καθώς στα 136 χρόνια Αραβοκρατίας ο χριστιανικός πληθυσμός είχε συρρικνωθεί αισθητά, ελήφθησαν σημαντικά μέτρα για την αναζωπύρωσή του. Τα τζαμιά μετατράπηκαν σε εκκλησίες ή ξαναέγιναν χριστιανικοί ναοί. Η Βυζαντινή περίοδος έλαβε τέλος το 1204, με την πτώση της Κωνσταντινούπολης στις ορδές των Σταυροφόρων. Τα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο γίνονται ορμητήρια των Ενετών, οι οποίοι χτίζουν οχυρωματικά έργα που διασώζονται μέχρι σήμερα. Οι τελευταίοι δύο αιώνες της βενετικής κατοχής χαρακτηρίζονται ως οι πλέον σκληρότεροι. Το 1645 οι Οθωμανοί εκστράτευσαν κατά της Κρήτης και τον Αύγουστο του ίδιου έτους κατέλαβαν τα Χανιά και το Ρέθυμνο. Ύστερα από 21 ετών διαρκή πολιορκία, ο Χάνδακας πέρασε και αυτός υπό Οθωμανική κατοχή, κατά την περίοδο της οποίας ο Χριστιανισμός γνώρισε και πάλι απάνθρωπη καταπίεση. Πολλοί Χριστιανοί που εξισλαμίζονταν τηρούσαν μόνο επιφανειακά τη μουσουλμανική θρησκεία, ενώ διατηρούσαν ακόμα το χριστιανικό τους όνομα. Όσοι παρέμεναν κρυπτοχριστιανοί γνωρίζονταν μεταξύ τους και με μυστικότητα έκαναν κρυφά βαπτίσεις, γάμους και άλλες χριστιανικές τελετές. Το 1855 με σουλτανικό φιρμάνι επιβλήθηκε ο σεβασμός όλων των θρησκειών και τότε πολλοί Κρητικοί που είχαν επιφανειακά εξισλαμισθεί επανήλθαν στον Χριστιανισμό.
Στις αρχές της Επανάστασης του 1821, από τα πρώτα θύματα της ήταν ο επίσκοπος Κισσάμου Άνθιμος ο οποίος παραδόθηκε σε ισλαμικό όχλο και κατακρεουργήθηκε. Ακολούθησε σφαγή και άλλων χριστιανών, ενώ στη μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου, την 24 Ιουνίου 1821, που έμεινε στη μνήμη του λαού, οι εξαγριωμένοι Τούρκοι κατέσφαξαν το Μητροπολίτη Κρήτης Γεράσιμο Παρδάλη και για 2 χρόνια η Εκκλησία της Κρήτης έμεινε ακέφαλη. Επειδή ο η Οθωμανοί ήταν απασχολημένοι με την επανάσταση στην λοιπή Ελλάδα, τον Μάιο του 1822 αποβιβάστηκε στρατός από τον Αιγυπτιακό στόλο στην κρήτη. Ακολούθησαν σκληρά αντίποινα κατά των Κρητών με σφαγές. Το 1830, ενώ σχεδόν ολόκληρη η Κρήτη βρισκόταν στα χέρια των επαναστατών, υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το οποίο άφηνε τη νήσο εκτός του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Ευρωπαϊκός στόλος υποχρέωσε τους Κρήτες να αποδεχθούν τη συμφωνία. Ο Σουλτάνος παρεχώρησε την Κρήτη στον αντιβασιλέα Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου αντί 20 εκατομμυρίων γροσίων. Έτσι η Κρήτη έπεσε σε Αιγυπτιακή κατοχή έως το 1840, οπότε μετά από αποτυχημένη επανάσταση του Μεχμέτ Αλή κατά του Σουλτάνου, η Κρήτη ήλθε και πάλι υπό Οθωμανική κατοχή. Οι Κρητικοί μή αντέχοντας την Τουρκική κατοχή επαναστάτησαν επανειλλημένα. Τελικά το 1897 οι στόλοι των μεγάλων δυνάμεων κατέπλευσαν στην Κρήτη θέτοντας τέλος στην Οθωμανική κυριαρχία.
Δείτε το στο χάρτη:
ΠΗΓΗ:Wikipedia