Η Θεσσαλονίκη ή αλλιώς η νύφη του Θερμαϊκού κόλπου είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Κέδρινου λόφου, ενώ περιβάλλεται στα ανατολικά από το δάσος του Σέιχ Σου.
Από την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο η Θεσσαλονίκη ως μια ακμάζουσα Ελληνιστική πόλη μέχρι την οθωμανική κυριαρχία αξιοποιεί την στρατηγική της θέση και αναπτύσσεται σε μια πολυπολιτισμική πόλη. Από το 1912, με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων και την ενσωμάτωση της στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος, η Θεσσαλονίκη αποτελεί τη δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ελλάδας, με 1.000.000 κατοίκους περίπου.
 |
| Αποψη της παραλίας Θεσσαλονίκης |
Η ίδρυση της πόλης στην ελληνιστική εποχή συμπίπτει με μια κρίσιμη φάση στην ιστορία του Μακεδονικού βασιλείου, που ξεκινά από τον πρόωρο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και με την διεκδίκηση του θρόνου του Μακεδόνα βασιλιά από τους επιγόνους του. Ο στρατηγός Κάσσανδρος για να μπορέσει να διεκδικήσει το θρόνο της Μακεδονίας παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της οποίας ίδρυσε την πόλη συνενώνοντας 26 πολίχνες με την αρχαία πόλη της Θέρμης. Η εμπορική σημασία της πόλης προσέλκυσε από τον 3ο αιώνα π.Χ. διάφορους εποίκους, Αιγύπτιους, Σύρους, Ιουδαίους, αυξάνοντας τον πληθυσμό και το τοπογραφικό της μέγεθος, ενώ διατηρούσε εμπορικές επαφές με όλα τα λιμάνια της Ανατολής. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ξεπέρασε σε δόξα και αίγλη την πρωτεύουσα της Μακεδονίας
Πέλλα μιας και ήταν η βάση του μακεδονικού στόλου. Οι αρχαίοι Μακεδόνες πίστευαν πως την πόλη προστάτευαν οι θεοί του Ολύμπου. Σήμερα στην πλατεία Διοικητηρίου έχει αποκαλυφθεί εύρημα το οποίο ίσως να ήταν η βασιλική κατοικία των Μακεδόνων βασιλέων. Τον 2ο π.Χ. αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, όπως και ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος. Η κατασκευή της Εγνατίας το 146π.Χ. ήταν ο βασικός στρατιωτικός και εμπορικός δίαυλος που ένωνε την Αδριατική με τον Ελλήσποντο και τη Μικρά Ασία, προώθησε την αξιολογική σημασία της πόλης. Έτσι μέχρι το δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα η Θεσσαλονίκη είχε αναδειχτεί στο κυρίαρχο σταυροδρόμι και βάση της εμπορικής και στρατιωτικής δραστηριότητας. Η στρατηγική θέση της πόλης φαίνεται καταρχήν όταν επιλέχτηκε ως Αυτοκρατορική πρωτεύουσα στα χρόνια της
 |
| Το άγαλμα του Μ. Αλέξανδρου στην παραλία |
βασιλείας του Γαλέριου. Η σημασία της φάνηκε και αργότερα από την πρόθεση της μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο προς τα ανατολικά, καθώς υπήρξε μια από τις υποψήφιες πόλεις οι οποίες είχαν προταθεί ως αντικαταστάτριες της Ρώμης, για να επιλεγεί τελικά το Βυζάντιο! Παρά την μη επιλογή της ως πρωτεύουσα, αποκτά τον τίτλο της Συμβασιλεύουσας πόλης και κατά την Βυζαντινή περίοδο. Μετά την οθωμανική κατάκτησή της το 1432, παραμένει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για περίπου 5 αιώνες. Συνολικά οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης που έπεσαν θύματα από εκτελέσεις Οθωμανών υπολογίζονται σε 25.000 μόνο κατά το 1821, γεγονός που επέφερε ανεπανόρθωτο πλήγμα στην Ελληνική κοινότητα της πόλης, η οποία επανέκαμψε τη δεκαετία του 1880, δηλαδή 60 χρόνια αργότερα. Με την εκδίωξη των Εβραίων από την Ιβηρική χερσόνησο, και τη Βόρεια Ευρώπη, η Θεσσαλονίκη αποκτά την δική της εβραϊκή κοινότητα. Η εγκατάσταση αυτή των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, ανέδειξε την πόλη ως τη σημαντικότερη παγκόσμια εβραϊκή μητρόπολη τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι Εβραίοι έκτοτε αποτέλεσαν το κυρίαρχο και οικονομικά ενεργέστερο τμήμα της πόλης. Έως και το 1912 η Θεσσαλονίκη παρέμεινε ένα μοναδικό, παγκόσμιο φαινόμενο εβραϊκής πόλης.
 |
| Η αψίδα του Γαλέριου ή Καμάρα |
Την 26η Οκτωβρίου 1912, επιτελείς αξιωματικοί και ο Ιωάννης Μεταξάς, υπέγραψαν στη Θεσσαλονίκη τα πρωτόκολλα παράδοσης της πόλης από την οθωμανική διοίκηση στον Ελληνικό στρατό. Με την ένταξή της στον κορμό του Ελληνικού Κράτους το 1912, ενισχύεται το Ελληνικό στοιχείο με την μετακίνηση του μουσουλμανικού πληθυσμού και την αντικατάστασή του από προσφυγικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. H μεγάλη πυρκαγιά το 1917 ήταν η χειρότερη καταστροφή που υπέστη η πόλη κατά τα νεότερα χρόνια. Κατέστρεψε ολοσχερώς κτήρια σπάνιας αρχιτεκτονικής αξίας στο κέντρο της πόλης, καταστήματα, εκκλησίες και κυρίως χιλιάδες σπίτια αφήνοντας άστεγους 72.000 κατοίκους, προκάλεσε δε τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στην πόλη. Η πολεοδομική και αρχιτεκτονική αναδιοργάνωση της πόλης επιταχύνθηκε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά και τις προσπάθειες της νέας ελληνικής διοίκησης να προσθέσει αρχαιοελληνικά και ευρωπαϊκά στοιχεία στο αρχιτεκτονικό ύφος της πόλης, που οδήγησε στην καταστροφή αρκετών οθωμανικών κτηρίων. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Θεσσαλονίκη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς. Οι περιουσίες των Εβραίων δημεύτηκαν και μοιράστηκαν μεταξύ Γερμανών αξιωματικών και των Ελλήνων συνεργατών τους. Τελικά, ολόκληρος ο Εβραϊκός πληθυσμός της πόλης οδηγήθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Περίπου 46.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εξοντώθηκαν εκείνη την περίοδο. Σημαντικές πληθυσμιακές μεταβολές παρατηρούνται με το ολοκαύτωμα της ακμαίας Εβραϊκής κοινότητας και με την εγκατάσταση του μικρασιατικού και θρακιώτικου προσφυγικού πληθυσμού έπειτα από την Μικρασιατική καταστροφή το 1922 αλλα και με την εσωτερική μετανάστευση που παρατηρείται κατά την δεκαετία του '50 και μεταγενέστερα προς τα μεγάλα αστικά κέντρα. Στις 20 Ιουνίου του 1978 ένας μεγάλος σεισμός συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη, επέφερε συνολικά 49 θανάτους, 220 τραυματίες και υλικές ζημιές ύψους 1,2 δισ. ευρώ, οι οποίες όμως αποκαταστάθηκαν σύντομα.
Η Θεσσαλονίκη κτισμένη στον Θερμαικό κόλπο περιβάλλεται ανατολικά από το δάσος Σέιχ Σου. Δυτικά υπάρχει η βιομηχανική ζώνη της πόλης, νότια βρίσκονται οι περιοχές του αεροδρομίου, της Θέρμης και νοτιοανατολικά η περιοχή του Πανοράματος και το όρος Χορτιάτης. Στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης βρίσκουμε τις συνοικίες Λαδάδικα, Καπάνι, Ναυαρίνου, Ροτόντα, Αγία Σοφία, Ιπποδρόμιο (Λευκός Πύργος). Το κεντρικότερο σημείο αποτελεί ο ενοποιημένος χώρος της Πλατείας Αριστοτέλους και της Πλατείας Αρχαίας Αγοράς ή Δικαστηρίων. Η περιοχή της Άνω Πόλης που
 |
| Πλατεία Αριστοτέλους |
διασώθηκε από την πυρκαγιά του 1917 χαρακτηρίστηκε διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός, αρχίζει ουσιαστικά από τη βόρεια πλευρά της οδού Αγίου Δημητρίου φτάνοντας ως τα τείχη της Ακρόπολης και δυτικά-ανατολικά ως τα Βυζαντινά Τείχη, που σώζονται σχεδόν ολόκληρα. Στην περιοχή της Άνω Πόλης συναντάμε επίσης τους στενούς λιθόστρωτους δρόμους, τα αδιέξοδα, τα μικρά ξέφωτα και τις πλατείες. Εξαίρετο δείγμα της οικιστικής ενότητας της Άνω Πόλης αποτελούν τα Καστρόπληκτα σπίτια που κτίστηκαν από πρόσφυγες και εφάπτονται των βυζαντινών τειχών και καταδεικνύουν την γρήγορη, πρόχειρη και ραγδαία εγκατάσταση προσφύγων στην πόλη, οι οποίοι λόγω έλλειψης χώρου έχτισαν δίπλα στα τείχη μικρά χαμόσπιτα με στόχο την στεγαστική τους εξασφάλιση. Η νοτιοανατολική πλευρά της πόλης ξεκινά από οδό Βασιλέως Γεωργίου – Βασιλίσσης Όλγας και εκτείνεται μέχρι την περιοχή της Καλαμαριάς και της Πυλαίας. Μεγάλες περιοχές εκεί είναι οι Σαράντα Εκκλησιές, Ευαγγελίστρια, Τριανδρία, Τούμπα, Χαριλάου, Ανάληψη και Ντεπώ. Στις Οδούς Βασιλίσσης Όλγας, Γεωργίου Παπανδρέου και Μεγάλου Αλεξάνδρου διατηρούνται πολλά αρχοντικά ευπόρων Θεσσαλονικέων του 19ου αιώνα, τα οποία αποτελούσαν τι εξοχικές επαύλεις των θεσσαλονικέων στις αρχές του 20ου αιώνα. Επειδή αυτή η περιοχή είχε τα εξοχικά των εύπορων κυρίως κατοίκων ονομάστηκε Εξοχές. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή έχει μεταβληθεί σε νεανικό στέκι με πολλά καφέ μπαρ. Οι συνοικίες της Νέας Κρήνης και της Αρετσούς αποτελούν το νοτιότερο παραθαλάσσιο τμήμα του δήμου Καλαμαριάς. Εκεί συγκεντρώνεται ένα πλήθος κέντρων διασκέδασης και αναψυχής σχεδόν σε όλο το μήκος της Οδού Πλαστήρα. Η υποβαθμισμένη
 |
| Λευκός Πύργος |
και βαλτώδης περιοχή της Καλαμαριάς που κατοικήθηκε κυρίως από προσφυγικούς, εξ ανταλλαγής πληθυσμούς μετά το 1922, σήμερα έχει φτάσει να είναι μία από τις πλέον διακεκριμένες περιοχές της Θεσσαλονίκης με αλματώδη δομική, οικονομική και πληθυσμιακή ανάπτυξη. Εκεί βρίσκεται ο Ναυτικός Όμιλος Καλαμαριάς, το γήπεδο του Απόλλωνα Καλαμαριάς, η Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος και το παλαιό τοπικό ανάκτορο των Ελλήνων Βασιλέων. Στο βόρειο και δυτικό τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης βρίσκονται οι Αμπελόκηποι, το Κορδελιό, ο Εύοσμος, η Ηλιούπολη, η Σταυρούπολη, η Νεάπολη, η Πολίχνη, τα Μετέωρα και οι Συκιές. Δυτικά βρίσκεται η εισόδος της Θεσσαλονίκης, μέσω των οδών Μοναστηρίου και Λαγκαδά που συνδέεται με την Εγνατία Οδό. Ο νέος και ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός, το λιμάνι και ο σταθμός υπεραστικών λεωφορείων βρίσκονται επίσης στα δυτικά. Εδώ βρίσκονται και αρκετά παλιά και διατηρητέα εργοστάσια όπως ο Μύλος, το ΦΙΞ και η Βίλκα, τα οποία σήμερα λειτουργούν ανακαινισμένα ως πολυχώροι διασκέδασης. Η Μονή Λαζαριστών χτισμένη το 1886 λειτουργεί ως χώρος διεξαγωγής θεατρικών παραστάσεων, συναυλιών, εκθέσεων και βρίσκεται στη Σταυρούπολη. Ο Βοτανικός Κήπος βρίσκεται στην Άνω Ηλιούπολη και περιλαμβάνει 1.000 είδη φυτών, είναι μια πραγματική όαση πρασίνου 5 στρεμμάτων. Τα Συμμαχικά Νεκροταφεία βρίσκονται στην οδό Λαγκαδά όπου βρίσκονται θαμμένοι στρατιώτες από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
 |
| Η θέα της πόλης της Θεσσαλονίκης απο τα κάστρα |
Η Θεσσαλονίκη απαριθμεί μνημεία από όλο το φάσμα του ιστορικού χρόνου, με πλειάδα Ρωμαϊκών, πρωτοχριστιανικών και Βυζαντινών μνημείων. Ένα πολύ γνωστό μνημείο και σύμβολο της Θεσσαλονίκης είναι ο
Λευκός Πύργος, που χτίστηκε μετά την άλωση της πόλης από τους Οθωμανούς το 1430 και αποτελούσε μέρος της οχύρωσης της πόλης. Ο πύργος είναι κυκλικός, ύψους 37μ. και χρησιμοποιούνταν ως φυλάκιο για τη φρουρά αλλα και ως φυλακή για τους Γενίτσαρους. Σήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος χριστιανικής τέχνης από τον 11ο μέχρι τον 18ο αιώνα. Η Αψίδα του Γαλέριου ή Καμάρα που χτίστηκε λίγο πριν από το 305μ.Χ. και ήταν το σημείο όπου η θριαμβευτική πομπή από τα ανάκτορα συναντούσε τον πλέον πολυσύχναστο δρόμο στη Θεσσαλονίκη, στα ανάγλυφα απεικονίζεται η νίκη των Ρωμαίων επί των Περσών.
 |
| Ροτόντα ή Μαυσωλειο του Γαλέριου |
Τα Ανάκτορα του Γαλέριου κτίστηκαν επίσης στις αρχές του 4ου αιώνα και ο τάφος του ή αλλιώς Ροτόντα κτίστηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα για να χρησιμοποιηθεί ως μαυσωλείο του Γαλέριου, που επι αυτοκράτορα Θεοδόσιου μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, ενω σήμερα χρησιμοποιείται ως μουσειακός χώρος. Τα οχυρωματικά τείχη κατασκευάστηκαν από το Θεοδόσιο το Μεγάλο, τον 4ο αιώνα, επισκευάστηκαν πολλές φορές για να αντέξουν στις βαρβαρικές επιδρομές. Σήμερα σώζονται τμήματα των τειχών κυρίως πάνω από την Εγνατία και στις Συκιές. Οι βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλονίκης αποτελούν σημαντικό δείγμα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και τέχνης της Βυζαντινής Περιόδου. Ο πιο αντιπροσωπευτικός είναι ο Ναός του Αγίου Δημητρίου που κτίστηκε τον 7ο αιώνα στα ερείπια του παλαιότερου ναού. Καταστράφηκε από πυρκαγιά, αναστηλώθηκε και επαναλειτούργησε μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μοναδικό σωζόμενο βυζαντινό λουτρό βρίσκεται στην πλατεία Κουλέ Καφέ, στην Άνω Πόλη. Χρονολογείται από το 13ο αιώνα και είναι στεγασμένο με τρούλο και καμάρες. Μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 κατεδαφίστηκαν όλα τα τζαμιά της Θεσσαλονίκης, ενώ το 1925 όλοι οι μιναρέδες στα πλαίσια του "εξευρωπαϊσμού" της πόλης. Το 1444 κτίστηκε το πρώτο οθωμανικό λουτρό στη Θεσσαλονίκη, το Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος) το οποίο είναι και το μεγαλύτερο στην Ελλάδα. Το κτήριο αποκαταστάθηκε πρόσφατα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και είναι επισκέψιμο. Αξίζει να αναφερθεί στα μνημεία της
 |
| Ο Αγιος Δημήτριος |
περιόδου και η σκεπαστή αγορά υφασμάτων ή Μπεζεστένι, που χρονολογείται από τα τέλη του 15ου αιώνα. Είναι ένα από τα δύο σωζόμενα σήμερα μπεζεστένια στην Ελλάδα (το άλλο μπεζεστένι βρίσκεται στις
Σέρρες και εκεί στεγάζεται το αρχαιολογικό μουσείο Σερρών). Στη περιοχή Ντεπό, στα ανατολικά του Δήμου Θεσσαλονίκης και επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας βρίσκεται η τριώροφη Βίλα Αλλατίνι του 19ου αιώνα, ιδιοκτησίας των Εβραίων Θεσσαλονικέων βιομηχάνων Αλλατίνι η οποία σήμερα αποτελεί την έδρα της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης. Από τα σύγχρονα μνημεία της συμπρωτεύουσας το πλέον αναγνωρίσιμο είναι ο Πύργος του ΟΤΕ, έργο του αρχιτέκτονα Αθανασιάδη, στην είσοδο της ΔΕΘ. Κτίστηκε το 1969 για να στεγάσει το περίπτερο του ΟΤΕ. Επίσης η Πλατεία Αριστοτέλους δημιουργήθηκε μετά το 1917 σχεδιαζόμενη από τον Γάλλο αρχιτέκτονα - πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ και βλέπει προς τη θάλασσα. Στη Νέα Παραλία συναντούμε σε περίοπτη θέση τον ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ανεγέρθηκε το 1970 και στην Πλατεία Ελευθερίας το μνημείο του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.
 |
| Ο πύργος του ΟΤΕ στη ΔΕΘ |
Το 2011 ανεγέρθηκε και ο αδριάντας του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην παραλία της πόλης. Στη Θεσσαλονίκη μπορούμε να επισκεφτούμε και το αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης που στεγάζει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές αρχαιοτήτων της Μακεδονίας. Το μουσείο Βυζαντινού πολιτισμού Θεσσαλονίκης που έχει τιμηθεί με το βραβείο μουσείου, το 2005, από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το μουσείο Λευκού Πύργου που αποτελεί το μουσείο της πόλεως της Θεσσαλονίκης. Το μουσείο Μακεδονικού αγώνα που αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Μακεδονικό Αγώνα αλλα και το λαογραφικό και εθνολογικό μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, το λαογραφικό και ενδυματολογικό μουσείο της πόλης και το Εβραϊκό μουσείο. Το μετρό Θεσσαλονίκης ξεκίνησε να κατασκευάζεται το
2006 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2018. Η Θεσσαλονίκη επίσης
αποτελεί τον πιο σημαντικό σιδηροδρομικό κόμβο της χώρας στη
γραμμή Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Ορεστιάδα, καθώς συνδέει την Ελλάδα
με την υπόλοιπη Ευρώπη και την Τουρκία. Βρίσκεται επίσης στο
σταυροδρόμι των αυτοκινητοδρόμων "Εγνατία Οδός" και Α25
Προμαχώνας-Σέρρες-Θεσσαλονίκη, ενω διαθέτει και την περιφερειακή oδό που αποτελεί την βασική οδική
αρτηρία της που συνδέει περιμετρικά τις περιοχές της, εξηπηρετώντας πάνω από 120.000 οχήματα
καθημερινά. Η Θεσσαλονίκη συνδέεται αεροπορικά με διάφορους εσωτερικούς
και Ευρωπαϊκούς προορισμούς, το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης,
«Μακεδονία», βρίσκεται 15χλμ νότια της πόλης, στην περιοχή της Μίκρας. Το
λιμάνι της προσεγγίζουν κρουαζιερόπλοια 7 μήνες το χρόνο,
ενώ υπάρχει ακτοπλοϊκή σύνδεση με πολλά νησιά του Αιγαίου.
 |
| Το γήπεδο του ΠΑΟΚ ή γήπεδο Τούμπας |
Η Θεσσαλονίκη επίσης είναι η έδρα μερικών από τα μεγαλύτερα αθλητικά σωματεία της Ελλάδας, όπως ο
ΠΑΟΚ, ο Άρης και ο Ηρακλής. Άλλα σημαντικά αθλητικά σωματεία που δημιουργήθηκαν από τον προσφυγικό πληθυσμό της πόλης, εκτός από την ομάδα του ΠΑΟΚ, είναι ο Απόλλων Καλαμαριάς, ο Οδυσσέας Κορδελιού, ο Αγροτικός Αστέρας και ο Βυζαντινός Αθλητικός Όμιλος. Άλλοι τοπικοί αθλητικοί σύλλογοι τόσο της πόλης της Θεσσαλονίκης όσο και της ευρύτερης περιοχής περιμετρικά της πόλης, είναι ο Ποσειδών Νέας Μηχανιώνας, η ΜΕΝΤ, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Παναθλητικός Αναμορφωτικός Όμιλος Νέων Επιβατών ΠΑΟΝΕ και ο Θερμαϊκός Θέρμης. Στη Θεσσαλονίκη έγινε ο πρώτος αγώνας καλαθοσφαίρισης στην Ελλάδα, από αθλητές της ΧΑΝΘ.
Δείτε στο χάρτη:
